قابلمه لعابی چیست؟
از آنجا که قابلمه‌ها عضو مهمی در آشپزخانه هستند و افراد هر روز با این وسیله سر و کار دارند به همین دلیل انتخاب درست و رعایت نکات جهت نگهداری از آن بسیار مهم است. در میان انواع قابلمه‌های مشاهده شده در بازار قابلمه‌هایی نیز هستند تحت عنوان قابلمه‌های لعابی، این مدل قابلمه‌ها دارای روکش‌های لعابی می‌باشند. این لعاب‌ها معمولاً روی بدنه ظروف که از جنس سرامیک و یا چدن است کشیده می‌شود. ظروف لعابی زرد رنگ که در گذشته استفاده میشد از بهترین نوع این مدل ظروف است.
انواع ظروف لعابی
لعاب‌هایی که روی سطح ظروف قرار میگیرد دارای طیف وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی هستند. بطور مثال لعاب مربوط به سرامیک معمولاً متشکل از کوارتز، فلدسپار و اکسید سرب است. این مواد را توسط آسیاب خرد کرده و نرم می‌کنند و بصورت خمیری رقیق در می‌آورند. پس از آن ظروف مورد نظر را در این خمیر غوطه‌ور کرده و پس از خشک شدن آن را در کوره با دمای معین قرار می‌دهند. برای استفاده از لعاب‌ها روی سطح ظروف از انواع مختلفی استفاده می شود از جمله میتوان به لعاب بی رنگ و شفاف اشاره کرد که مخلوطی از کلسیم، سیلیس و خاک چینی سفید است. لعاب کدر که برای پوشش روی چینی‌های معمولی است و مخلوطی از pbo و sno2 است. نوع دیگری از لعاب‌ها نیز از نوع رنگی است، برای ایجاد رنگ آبی از اکسید مس و رنگ زرد از کرومات سرب و برای ایجاد رنگ ارغوانی از کاسیوس استفاده می‌شود.
یکی دیگر از انواع ظروف لعابدار غیرفلزی، ظروف سفالی هستند که پس از حرارت دیدن و پخته شدن لعاب داده می‌شوند. در گذشته و حتی امروزه نیز از این نوع ظروف استفاده می‌شود. نمونه این ظروف را میتوان در روستاها برای تهیه ماست مشاهده کرد.
آیا استفاده از این ظروف مضر است؟
ظروف تا زمانی که لعاب سطح آن آسیب ندیده باشد خصوصیاتی مشابه استیل دارد ولی در صورتی که دچار آسیب شوند بخصوص اینکه این ظروف طبق استاندارد تولید نشده باشند بسیار مضر بوده و ترکیبات سمی از جمله سرب، کادمیوم، آرسنیک و … به داخل آزاد می‌کنند و باعث کند ذهنی، افسردگی و برخی از مسمومیت‌ها در دراز مدت خواهند شد.
فواید و مضرات قابلمه های سرامیکی
ظروف پخت و پز با رویه سرامیک از جمله ظروفیست که به تازگی وارد بازار شده است. قبل از آن ...
نگهداری از ظروف لعابی
برای نگهداری از این ظروف لازم است اصولی را رعایت نمایید تا کمترین آسیب را ببیند. در زمان شست و شو از سیم ظرفشویی استفاده نکنید تا لعاب آن آسیب نبیند. در صورتی که لعاب سطح آن دچار آسیب و ترک خوردگی شده باشد بهتر است حتی برای نگهداری غذا هم از آن استفاده نشود چرا که معمولاً لعاب این ظروف از فلزات سمی تشکیل شده و روی غذا تاثیر گذار خواهد بود.
از دیگر عواملی که باعث آسیب رسیدن به لعاب خواهد شد ضربه زدن و یا پرتاب کردن آن است. این عمل ممکن است باعث ترک خوردن لعاب گردد. همچنین این نوع ظروف را نباید زیاد گرم و یا سرد کرد چرا که این عمل نیز در سلامت لعاب تاثیر گذار خواهد بود.
از قابلمه‌های لعابی در چه مواردی استفاده می‌شود؟
قابلمه‌های لعابی بیشتر برای طبخ غذاهای آبدار بکار می‌روند، معمولاً در این نوع ظروف برنج پخت نمی‌شود. از این نوع قابلمه‌ها میتوان برای نگهداری مواد غذایی (بجز مواد اسیدی) در یخچال استفاده کرد.
قیمت حدودی قابلمه های لعابی
با جستجو در بازارهای شهر و یا در سایت‌ها معمولاً قیمت این نوع ظروف متفاوت بوده و بستگی به کیفیت ساخت و نوع برند آن دارد. معمولاً قابلمه‌های لعابی از ۴۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. در زمان خرید محصولات لعابی حتما به کیفیت آن توجه نمایید چرا که مواد تشکیل دهنده آن روی کیفیت غذا تاثیرگذار خواهد بود.
روش تمیز کردن ظروف لعابی سوخته
ممکن است در حین آشپزی در ظروف لعابی مواد غذایی دچار سوختگی شوند و یا برنج به کف ظروف بچسبد، برای تمیز کردن کافیست نکته‌ی زیر را رعایت نمایید و براحتی آلودگی‌ها و سوختگی ها را از بین ببرید.
برای رفع سوختگی‌ها روی سطوح لعابی تنها نیاز به آب و جوش شیرین است. جوش شیرین از جمله موادی است که به دلیل کاربرد بالایی که دارد در اکثر خانه‌ها یافت می شود.
مواد لازم:
۴ فنجان آب
۲ قاشق غذاخوری جوش شیرین
قاشق چوبی
دستمال آشپزخانه
میزان جوش شیرین بستگی به اندازه ظروف و میزان سوختگی دارد. به هر نسبت که ظروف بزرگتر باشد میزان محلول بیشتری استفاده خواهد شد. ولی در کل نسبت جوش شیرین به آب نصف است و هر میزان آب کم و یا زیاد شود میزان جوش شیرین تغییر می‌کند.
در ابتدا لازم است قابلمه‌ی سوخته را روی حرارت اجاق گاز قرار دهید. سپس آب را درون قابلمه بریزید و اجاق گاز را روشن نمایید و اجازه دهید روی درجه حرارت متوسط قرار بگیرد، پس از آن که آب بجوش آمد دو قاشق جوش شیرین را به آن اضافه نمایید و در نهایت با قاشق چوبی محلول را هم بزنید. چند دقیقه زمان دهید تا محلول درون قابلمه بجوشد و سپس با قاشق چوبی سعی کنید سوختگی‌ها را بخراشید. پس از این مرحله محلول حاوی سوختگی‌ها را دور بریزید و قابلمه را بشویید و با آب داغ آبکشی نمایید. سپس مشاهده خواهید کرد هیچ اثری از سوختگی نخواهد بود.
مزایا و معایب قابلمه‌های لعابی
در این بخش به بررسی مزایا و معایب ظروف لعابی خواهیم پرداخت. در ابتدا به چند مورد از مزایای این ظروف می‌پردازیم:
برای شست و شوی این ظروف میتوان از ماشین ظرفشویی نیز استفاده کرد، ولی بدلیل لایه محافظ لعابی آن بهتر است بصورت مکرر با ماشین شستشو نشود.
در صورتی که ظروف لعابی متعلقاتی مثل دسته از جنس پلاستیک و یا باکالیت نداشته باشد میتوان از این ظروف برای پخت و پز در فر نیز استفاده کرد.
ظروف لعابی به نسبت ظروف چدنی و … که فاقد روکش هستند تنوع بیشتری دارد.
از آنجا که جنس بدنه برخی از قابلمه‌های لعابی چدن است و روی آنها لایه‌ای از لعاب قرار گرفته باعث شده که این ظروف به نسبت قابلمه‌های چدنی که فاقد روکش هستند دیرتر زنگ بزند.
ظروف چدن به تنهایی با مواد اسیدی و قلیایی واکنش می‌دهد، زمانی که لایه ای از لعاب روی سطح آن را بپوشاند در برابر واکنش‌های شیمایی مقاوم بوده و برای تهیه مواد غذایی اسیدی میتوان از آن استفاده کرد.
در کنار مزایای یاد شده باید گفت که این ظروف به نسبت ظروفی که فاقد روکش لعاب هستند گران‌تر بوده و همچنین میزان نچسب بودن آن کم است.
